امروزه معنای اصطلاح «فناوری اطلاعات» بسیار گسترده شدهاست و بسیاری از جنبههای محاسباتی و فناوری را دربر میگیرد و نسبت به گذشته شناخت این اصطلاح آسانتر شدهاست. چتر فناوری اطلاعات تقریباً بزرگ است و بسیاری از زمینهها را پوشش میدهد. متخصص فناوری اطلاعات وظایف گوناگونی دارد، از نصب برنامههای کاربردی تا طراحی شبکههای پیچیده رایانهای و پایگاه دادههای اطلاعاتی.
فناوری اطلاعات شامل همهی ابزارها و روشهایی است که اطلاعات را دریافت، ذخیره، پردازش و مبادله میکنند و مورد استفاده قرار میدهند.
کلمات کلیدی در تعریف فناوری اطلاعات از نگاه رینولدز به شرح زیر هستند:
- دریافت (Capture)
- ذخیره (Store)
- پردازش (Process)
- مبادله یا ارسال و دریافت (Exchange)
- استفاده (Use)
اطلاعات یا Information مطالبی است که از داده های خامی استخراج شود. به عبارتی اطلاعات همان فرم قابل استفاده از داده ها است که از راه های خاصی پس از پردازش به دست می آید.به عبارت دیگر اطلاعات داده ای است که توضیح و تفسیر شده باشد .مثلا با داشتن تاریخ تولد فردی به عنوان داده می توان به اطلاعاتی چون تاریخ تولد و یا تفاوت سنی وی با خودمان پی ببریم.
فن آوری یا Technilogy ترکیبی از مهارت، دانش، توانایی، مواد و ماشین و ابزار است که انسان از آن برای تبدیل یا تغیر مواد خام به اجناس ارزشمند و یا خدمت استفاده می کند.
خدمات فناوری اطلاعات را میتوان در قالب چهار حوزه کلی طبقهبندی کرد: براین اساس گروههای اصلی خدمات عبارتند از:
خدمات کاربردی
خدمات عملیاتی
خدمات ارزش افزوده
خدمات زیرساختار
در خدمات کاربردی فناوری اطلاعات خدماتی مطرح میشوند که از طریق برنامههای کاربردی قابل ارائه به مخاطبان هستند، اغلب این خدمات در قالب سیستمهای پردازش عملیات و پشتیبان تصمیمگیری به کاربران داخلی و خارجی سازمان ارائه میشوند. در خدمات کاربردی فناوری اطلاعات، مواردی همچون اکتساب اطلاعات، پردازش اطلاعات، انتشار و نگهداری اطلاعات را شامل میشوند. خدمات کاربردی به صورت مستقیم به عملکرد فرآیندهای کسب و کار تاثیر میگذارند. این خدمات میتوانند کارایی و اثر بخشی عملیات یک سازمان را بهبود بخشند. در حال حاضر علاوه بر واحد فناوری اطلاعات، فراهم کنندگان خدمات کاربردی نیز به طور گسترده خدمات کاربردی را به مخاطبان سازمان ارائه میدهند. اغلب نرم افزارهایی که در سازمانها مورد استفاده قرار میگیرند خدمات کاربردی را به کاربران ارائه میدهند. این نرم افزارها داده و اطلاعات کاربران را ذخیره نموده، آنها را پردازش کرده و در قالبها و فرمت های دلخواه در اختیارشان قرار میدهند. اغلب کاربران با این گروه از خدمات به صورت مستقیم در ارتباط هستند. به عبارت دیگر کارکنان سازمان این گروه از خدمات را به عنوان خدمات اصلی بخش فناوری اطلاعات میشناسند.
در خدمات عملیاتی فناوری اطلاعات، موارد مرتبط با پیاده سازی و تجهیز امکانات و فضای کاری سازمان را شامل میشود و همچنین نصب و ارتقاء نرم افزار، سخت افزار، طراحی و پیاده سازی شبکه، مدیریت و انتقال فناوری، پشتیبانی و نگهداری تجهیزات و سیستمهای مکانیزه و راهاندازی مرکز داده را در بر میگیرد. این گروه از خدمات، در زمره خدمات ملموس فناوری اطلاعات هستند. این خدمات به نوعی پشتیبان خدمات کاربردی نیز هستند، زیرا خدمات پردازش و مدیریت اطلاعات براساس بستر ایجاد شده توسط این خدمات ارائه میشوند.
خدمات ارزش افزوده: این خدمات مواردی را شامل میشوند که به بهبود ارزش اموال و تجهیزات فناوری اطلاعات و مدیریت موثرتر اطلاعات میانجامند. تدوین راهبردهای فناوری اطلاعات، تحلیل و طراحی سیستم، شناسایی و مدیریت نیازمندیها، طراحی معماری فناوری اطلاعات سازمان، طراحی شبکه، ارتباط با عرضه کنندگان خدمات فناوری اطلاعات و ارائه مشاوره از جمله موارد مرتبط با خدمات ارزش افزوده میباشند. کاربران کمتر با این خدمات در ارتباط بوده و اغلب این خدمات در حوزه تخصصی کارکنان فناوری اطلاعات میباشند.
خدمات زیرساختار: این حوزه خدماتی را در بر میگیرد که به طور مستقیم با سرمایهگذاری برای توسعه زیرساختار ارتباطی و فناوری سازمان مرتبط میباشند. ارائه این خدمات منجر به افزایش ظرفیتهای فناوری اطلاعات در سازمان ها میشود. ظرفیتهای سازمان با توسعه سخت افزار، نرم افزار و زیرساختار ارتباطی افزایش مییابد. اطمینان از اتصال، مقیاس پذیری، انعطاف پذیری و امنیت زیرساختار اطلاعاتی و ارتباطی یک سازمان در این حوزه میگنجد. خرید و نصب تجهیزات و سخت افزار جدید در زمره این خدمات میباشند. این خدمات در مقایسه با سایر خدمات حجم بیشتری از هزینه و سرمیهگذاری را به خود اختصاص میدهد و به تنهایی ارزش افزوده زیادی برای سازمان به همراه ندارد، لیکن در صورت ضعف زیرساختارها برنامههای کاربردی نیز، نمیتوانند به خوبی مورد بهرهبرداری قرار گیرند.همچنین در صورتیکه زیر ساختار و تجهیزات به خوبی انتخاب نشده و براساس معماری مناسبی استقرار نیافته باشند، حجم خدمات عملیاتی فناوری اطلاعات، در زمینه پشتیبانی نیز افزایش خواهد یافت. به صورت کلی میتوان اذعان کرد که ارتباط گستردهای بین چهار گروه خدمات فناوری اطلاعات در سازمانها وجود دارد، به عنوان مثال برای استفاده از یک خدمت کاربردی همانند ارسال پست الکترونیکی وجود سخت افزار، نرم افزارهای پایه مانند سیستم عامل، اتصال به اینترنت، حفظ امنیت اطلاعات و دسترسی به شبکه ارتباطی ضروری است. همانطور که مشاهده میشود در این خدمت ساده، سایر گروههای خدماتی نیز مرتبط بوده و تاثیرگذار هستند.
با توجه به کاربردهای فناوری اطلاعات در سازمانها محدوده وگسترده این خدمات در سازمانها تغییر یافته و در حال حاضر سازمان ها با طیف وسیعی از خدمات فناوری اطلاعات رو برو هستند، متولی اصلی ارائه خدمات فناوری اطلاعات در اغلب سازمانها واحدهای فناوری اطلاعات است. این واحد با بهرهگیری از منابع موجود داخلی و خارجی نیازهای اطلاعاتی و ارتباطی واحدهای مختلف سازمان را برآورده می سازد، از آنجا که ارائه خدمات فناوری اطلاعات در سازمانها مستلزم سرمایهگذاری و تخصیص منابع است خدمات این حوزه نیز باید دارای ارزش افزوده مناسبی باشد به نحوی که سرمایهگذاریهای صورت گرفته را توجیه کند. |